V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıt bir dädu hem bir babu, varmış onnarın iki oolu. Yevermiş dädu oollarnı. Şindi olların uşakları olmuş kalabalık, çifçilik az edärmişlär, dädu babu ihtärlamış. Şindi dädu deer oollarna: “Oollarım bis bakınamaycez, gidin siz taa ii kazanmaa, bän da burda gelinnärlan hem uşaklarnan kalarım da siz da beş-on para kazanırsınız da bakarsınız hem bizi hem uşaklarnızı”. Şindi dädunun oolları giderlar. Çok mu gitmişlär, az mı gitmişlär, üç yıl bir güz gitmişlär da kaybelmişlär. Şindi o dädunun, babu sa aar kalmış, da babunun canı mercimek istemiş. Babu söleer däduya, ani mercimek canı isteer. Gider dädu panayıra da satın alayêr üç tenä mercimek, da getirer babuya. Babu iyer o üç tenä mercimekleri da olayor babunun bir çocuu. Vatiz ederlar o çocuu, adını koyêrlar Mercimek. Da o çocuk pek tez büvärmiş bir gündä, bir yaşında uşak kadar. Geçer irmi gün, çocuk olayor irmi yaşında. Şindi çocuk gidärmiş ahengä siiretmää hem oynamaa da o Mercimeklän çocuklar oynaşırmış da därmişlär: “Senin vardı iki agan da keybeldilär, karıları kaldı hem uşakları”. Mercimek da demiş: “Görerim, bizdä var iki karı hem var uşakları da, ama bilmeerim kimin”. Şindi auşam olayor, Mercimek geler evä da sorayor däduya hem babu-ya: “Büün bän gittim ahengä da çocuklar deer bana, varmış benim iki agam da kaybelmişlär. Bän gidecäm aaramaa onnarı”. Dädu da demiş Mercimää: “Gitmä oolum, zerä sän da kaybelirsin, nicäl agaların kaybeldi”. Mercimek ta demiş: “Bän kaybelmäm”. Sabaa olayor, Mercimek gider çingeneyä da deer: “Yapasın bana bir topuz kırk okadan”. Çingenenin da varmış kırk kalfası, toplayor çingenä kalfalarnı da girişerlar yapmaa topuzu, kırk çokannan düvärmişlär topuzu, kırk gündä bitirmişlär. Şindi gider Mercimek çingeneyä, alayor topuzunu da geler evä da deer babuya: “Yapasın bana bir pita, ama o pitayı oniki türlü hamurlan yuurasın hem sobayı oniki türlü odunnan yakasın da o pitayı o fırına atasın, da o pita piştiynän, bän gidecäm agalarımı aramaa”. Şindi pita pişer, Mercimek alayor pitayı torbasına, topuzu asayor kemerinä, kılıcı da alayor elinä, anasınnan bobasınnan prost olayor. Aalayorlar, sızlayorlar. Mercimek çekeder gitmää. Çok mu gitmiş, az mı gitmiş, oniki yılın, oniki güz gitmiş, oniki su geçmiş, oniki daa geçmiş, baksa, onikinci daayın kenarında var bir bordey. Gider o bordeya, baksa, bordeydä iki pençerä var, baksa o pençerelerä iki adam oturayorlar dişlerinnän duvarlardan saçmaa toplayorlar, elleri da aardında baalı sincirlän. O adamlar hem aalayorlar, hem türkü çalayorlar. O türküyü çalardılar, nekadar işittin, şindiyadan. Şindi Mercimek deer o adamlara: “Ne için siz burada durayorsunus baalı?” O adamlar sa Mercimän agalarıymış da o adamlar deerlar: “Bizi bir zmey baaladı burayı. Avşama gelecek ta seni da baalaycek”. Mercemek ta demiş agalarna: “Ye nerdän annayorsunus siz açan zmey geler?” Agaları da demiş. “Onun var bir topuzu oniki su gelmä hem oniki daa geçmää, ozaman atayor o topuzu da topuz geliyor ileri, bizä haber eder. Ozaman zmeyin anası uyanayor da bizi kölvereyor, da biz birimiz odun yapayorus, birimiz ta su getirer. Zmeyin anası da bir öküz keseyor da biz koyıyoruz kazannara, ateşi yakayorus, da zmeyin anası bizi genä baalayor”. Mercimek agalarınnan tanışmış, annaşmış, agalarnı kolvermiş, kesmişlär bir öküz, pişirmişlär, sofrayı koymuşlar, oturmuşlar iyip içmää hem güyüu sölemää hem beklärmişlär zmey nezaman gelecek. Zmeyin anası da bordeydä uyurmuş, onu kaldırmışlar. Birdä, baksalar, fidannarın yaprakları başlamış silkinmää, da başlamış uuldamaa. Babu uyanmış daayın uultusuna. Mercimek kesmiş babuyu da asmış memelerindän çengelä. Birda baksalar topuz gelmiş, girmiş içeri. Alayor Mercimek zmeyin topuzunu da atayor geri. Topuz zmeyi karşılamış yolda, geçmiş yanından kırk su, kırk ta daa aşırı gitmiş, kırk stınçin erinä girmiş: ölä kuvet varmış Mercimektä. Zmey korkudan yarı yolda kalmış da düşünmüş, da därmiş: “Gitsäm topuzun ardına, topuz pek yırak giti, evä da gitsäm korkayorum”. Demiş: “Gidecäm evä”. Geler zmey evä, evä geldiktän sora, baksa anası kesik memelerindän çengeldä asılı. Öbürleri da konuşayorlar. Zmey korkmuş da bişey dememiş. Çıırayor Mercimek zmeyi ekmek imää. Geler zmey oturayor sofraya. Mercimek ta nekadar kemik çıkarımış hep zmeyin kafasına urumuş kemiklärnan. İyerlar, doyunayorlar, Mercimek keser zmeyi, alayor agalarnı da getirer evä. Dädu babu kardaşlarnın karıları da sevinmişlär, öpüşmüşlär, konuşmuşlar, kırk gün bal yapmışlar, sora da Mercimää evlendirmişlär. Bän da gittiydim düünä, iç içmämisin, gör görmämisin Mercimään düünündä. Da Mercimek ondan kaldı. Masal da bitti.

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış bir çocuk, üüsüz kalmış, çeketmiş gitmää oolluk olmaa, kimdä bulursa. Çıkmış önünä bir adam da demiş: “Nereyi gidersin bä çocuk?” O da demiş: “Giderim oolluk olmaa”. Adam demiş: “Ol bana oolluk”. O da olmuş. Gitmişlär evä. Adam demiş: “Hadi bän ne zanaat bilerim, sän da o zanaa-tı tutasın”. Demiş adam çocaa: “Gel aardıma”. Gitmişlär bir pustiyalaa, otur-muşlar. Gel-miş üç kara adam, da demişlär: “Ne geldiniz?” Adam dedi: “Getirdim bu çocuu zanaat üürensin”. Getirmişlär bir masa, da demiş o adamın biri: “Cingil üç kerä”. Cingilmiş çocuk, olmuş bir tazı. Almış adam tazıyı, gitmiş avlanmaa. Şeytan da olmuş tauşan. Takışmış aardına tazı, tutsun kuumuş auşamadak, tutamamış, dönmüş geeri, bulamamış saabiyi. Çıkmış tazı bir boyara, tutmuş onu boyar, beslärmiş onu islää imäknän. Bir gün braamış boyar tazıyı içerdä yalnız. O tazı cingilmiş üç kerä, olmuş bir gözäl kız. Gelmiş boyar içeri, baksa, içerdä oturayor bir kız dünnä gözeli. Sormuş boyar: “Kim getirdi seni burayı?” Kız da demiş: “Beni getirdi Kazır padişahı sana karı”. Almış boyar onu, gitmişlär kliseya stevonoz olmaa, yannaşmışlar, baksalar boyarın yanında bir tazı. Başlamışlar barmaa: “Hu, hu!” Çıkmış tazı, gitmiş pustiyalaa. Boyar da gelmiş evä büün da evlenämeer.

OF ADLI ŞEYTAN

Varmış bir vakıtta bir adam da o adam fukaaraymış. Varmış o adamın bir çocuu. Şindi adam gideer çocuu çırak yannaştırmaa. Gidärkan, onnar etişerlar bir punara da punarın kofası yokmuş. Adam girer punar içinä. Girikän, adamın ayakları acımış da adam oflayor. Şindi adam ofladıynan, çıkayor şeytan. O sa şeytanın adı Of-muş. Şindi şeytan sorayor adama: “Nereyi götürersin sän bu çocuu?” Adam da deer: “Çırak yannaştırmaa”. Şindi şeytan deer: “Yannaştır bana”. Adam brayor çocuu şeytanda da geler evä. İki aftadan sora adam geler para için şeytana. Şindi şeytan çıkarayor üç buva da deer adama: “Tanı, angısı senin çocuun?” Şindi adam baksa birtürlü, tanıyamayor, zerem buvalar biri birinä benzärmişlär. Adam deer: “Ortakısı”. Şindi şeytan deer adama: “Tanıdın, senin oolun, ama git evä da gel bir aydan sora da ozaman verecäm oolunu hem parasını”. Şindi adam geler evä. Geçer bir ay, adam genä gider şeytana. Şindi şeytan çıkarayor üç guguş da deer adama: “Tanı, angısı senin oolun”. Adam da deer: “Ortakısı”. Şindi şeytan, yok näpsın, verer çocuu hem parasını. Şindi çocuk deer bobasına: “Bän üürendim herbir şeytannıı, olacam bän bir tazı da sän beni satasın, ama sinciri satmayasın”. Şindi çocuk cingilip ta olayor bir tazı. Şindi bobası alayor tazıyı da gider panayıra. Çıkayor bir boyar satın almaa, sorayor adama: “Nekadar isteersin bu tazıya?” Adam da deer: “Üz elli karbona”. Boyar verer üz elli karbona da alayor tazıyı. Adam da deer boyara: “Bän tazıyı verim, ama sinciri vermäm”. Boyar da deer: “Näpayım bän senin demirdän sincirini, açan bendä var gümüştän”. Şindi adam alayor sinciri hem parayı da geleyor evä. Şindi boyar gider avlanmaa, göreyör bir tauşan, kolverer tazıyı. Tazı paysınayor kualamaa da kualayor bayırın ardından. Şindi tazı cingilip ta olayor çocuk, gider yolun boyunda da oturayor. Şindi o boyar geler çocuun yanına da sorayor: “Görmedin mi bä çocuk bir tazı, tauşamı kuarkan?” Çocuk ta deer: “Gormedim”. Boyar gitmiş aaramaa tazıyı. Şindi çocuk geler evä da deer : “Boba, bän olacam bir beegir, sän beni satasın, ama yularımı satmayasın”. Şindi çocuk cingileer da olayor bir beegir. Şindi adam götürer satmaa beegiri panayıra. O şeytan sa panayırdaymış. Gördüynän şeytan beegiri, tanımış, ani çocuk. Şindi şeytan isteer almaa beegiri hem yuları. Adam vermiş beegiri da yuları vermäzmiş. Şeytan sa därmiş: “Ver bana yuları sadä”. Adam vermäzmiş. Şindi şeytan verer yulara sekizüz karbona, beegirä da iki bin karbona. Şindi adam verer beegirlän yuları, da geler evä. Şindi o yular sa olayor bir kuş da uçayor. Şindi o şeytan da olayor bir atmaca kuşu da kualarmış çocuu. Şindi çocuk göreyor, ani etişecek, düşer erä da olayor bir tauşan. Şeytan da olayor bir tazı da çekeder tauşanı kualamaa. Şindi tauşan görer, ani etişecek, atlayor su içinä da olayor bir balık. Şeytan da olayor bir som balıı, da çekeder çocuk kualamaa su içindä. Çocuk görer, ani etişecek, çıkayor sudan da olayor darı. Şeytan da olayor bir kloçka, da toplamış darıları. Toplayor hepsini salt iki tenäyi bulamazmış. O iki tenä darı olayor bir tilki da iyer kloçkayı. Şindi şeytan savaşırkan çocuu kaybetmää, çocuk kaybeder şeytanı da gider evä. Şindi bobası deer çocaa: “Neçin sän ölä geç geldin?”.

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

DEVLERİ ÖLDÜRÄN ÇOCUK

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış boyarın üç kızı da o kızları kavramış devlär. Sora olmuş boyarın bir çocuu pek kaavi da demiş anasına: “Yok mu benim kardaşlarım?” Anası demiş: “Vardı üç kakun da onnarı kavradı dev adamları”. Çocuun da adı Yuvanmış. Yuvan demiş anasına: “Bän gidecäm onnarı aramaa”. Anası demiş: “Gitmä oolum, zerä sän da kaybelirsin”. Çocuk demiş anasına: “Yap bana bir pita da bän gidecäm onnarı aramaa”. Almış pitayı torbaya, pinmiş beegirä, gitmiş, etişmiş bir punara. İnmiş beegirdän, sulamış beegiri, baksa, ileri dooru görüner bir bina. O punara da gelmiş bir dädu, sormuş Yuvan däduya: “Nası bina o orda görüner?” Dädu demiş: “Orda devlär yaşayor”. Yuvan demiş: “Bän gidecäm orayı”. Dädu demiş: “Gitmä, zerä onnar seni kaybedir”. Yuvan gitmiş, etişmiş orayı, girmiş aul içinä, baalamış beegirini dam içinä da gitmiş içeri. Baksa: “Bir kız oturayor mindir üstündä”. Kız sormuş: “Ne gezersin? Burda insan gezmäz, gelirsa dev, seni kesecek”. Yuvan demiş: “Ne kuvedi var onun?” Kız demiş: “İkiüz yörs erdän atayor topuzu. Geler topuz, erkeklär kesiler, imeklär pişer, sofra kurulayor, o oturup iyer”. Başlamış Yuvan kakusunnan lafetmää, tanışmışlar, birda baksalar, geler topuz, gelmiş, sofralar kurulmuş. Almış Yuvan o topuzu, atmış geri, iki okadar gitmiş, taa geri. Topuz devin yanından geçmiş. Dev demiş: “Geldi Yuvan, bezbelli onun işidir bu”. Gitmiş dev almış topuzu da demiş: “Gitmeli da görmeli nesoy adam o?” Gelmiş dev evä, baksa Yuvan iyer içer karıynan, o da oturmuş imää. İirkan, almış Yuvan buçaanı, kesmiş devi. Kalmışlar kakusunnan ikisi, pinmiş Yuvan beegirinä da gitmiş ileri. Genä etişmiş bir punara, genä çıkmış bir dädu, sormuş: “Nereyi gidersin bä çocuk?” O da demiş: “Giderim devlerin evinä”. “Gitmä, - demiş dädu. – zerä seni dev kaybedir”. Yuvan gitmiş, bulmuş ortanca kakusunu, otururmuş mindir üstündä. Gördüynän onu, kız demiş: “Ne arayorsun burda, dev gelirsa seni kaybedir”. Yuvan demiş: “Gelsin, korkmayorum”. Bir da lafedirkan, başlamış uuldamaa devin topuzu. Atmış dev üçüz yörs erdän, gelmiş topuz, öküzlär kesilmiş, mancalar pişmiş. Almış Yuvan topuzu, atmış geeri, gitmiş topuz taa iki okadar geeri. Dev demiş: “Brä gidi, ne iş bu, allelem gelmiş Yuvan. Almalı topuzu da gitmeli nänı gözüm görüsä, zerä o beni kayıb edecek”. Genä düşünmüş dev da demiş: “Gitmeli da görmeli onu”. Gelmiş dev, oturmuşlar ekmek imää. İirkan Yuvan onu da kesmiş, ordan pinmiş genä beegirinä da gitmiş ileri. Etişmiş bir punara, genä çıkmış bir dädu, sormuş: “Nereyi?” O da sölemiş. Dädu demiş: “Gitmä, o seni kaybedir”. O seslämemiş da gitmiş devin evinä, bulmuş küçük kakusunu, oturumuş mindirdä. Demiş kakusu: “Ne arayorsın burda? Gelirsa dev, seni kaybedir”. Yuvan demiş: “Ne kuvedi var onun?” Kız demiş: “Dörtüz yörs erdän topuzunu atayor, bualar kesilsin, imeklär pişsin”. Atayor dev topuzu, geler topuz. Yuvan da alayor topuzu, atayor geeri, iki okadar gitmiş, geçmiş devin yanından. Dev demiş: “Geldi Yuvan, - demiş. – gideyim da göreyim onu”. Gelmiş da görmüş onu. Oturmuşlar imää. Yuvan kesmiş onu da almış kakusunu, gitmiş da almış öbürlerni da getirmiş evä.

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış üç kızkardaş, gider o kızlar bir çöşmeyä bez çırpmaa. Da şindi padişahın oolu geçärmiş o kızların yanından hem büük kız demiş kızkardaşlarna: “Alsa beni bu padişahın oolu, bän kaparım askerini bir ceviz kapçıına”. Padişahın oolu işider o lafları, gülüp ta geçer. Bir saattan sora genä geçer padişahın oolu. Ortanca kız deer: “Beni alsa padişahın oolu, bän sararım askerini bir iplää”. Padişahın oolu genä gülmüş ta geçmiş. Bir nedän sora genä geçärmiş padişahın oolu oradan, nerdä kızlar bez çarparmış hem küçük kız deer: “Her beni alsa padişahın oolu, yaparım ona iki uşak, biri kız, biri da çocuk: çocuk başında – gün, kızın başında – ay”. Padişahın oolu işitmiş da o kızı almış, da steonoz olmuş onunnan. Yaşamış altı aya kızlan, sora cenk olmuş. Padişahın oolu gider cengä, da bir yıl cenktä durayor. Karısının olayor iki uşaa, biri kız, biri da çocuk: kızın başında – ay, çocuun başında – gün. Bir da çingenä babusu varmış orada. Alayor o uşakları da koyêyor bir sandaa, da kolverer su içinä, padişahın yanına getirer iki pali da koyêyor. Da çok geçmeer o padişahın oolu geler, baksa, karısı iki pali yapmış. Pek utanmış padişahın oolu, alayor karısını, götürer sokak ortasına, kazdırayor bir kuyu orada da gömeyor karısını beladan bir taliga da ufak taş getirder orayı. Gelän-geçän tükürümüş karıya hem birär taş urumuş. Gel, git vakıt, o uşakları tutmuş bir dermenci, büütmüş onnarı, olmuşlar beşär yaşında da onnar da geçärmiş o karının yanından. Anası tanımış uşakları, ama uşaklar tanımamış analarnı. Şindi uşaklar geçärkan oradan, anaları deer: “Gelin yakın bana”. Onnar gider yakın, anaları deer: “Çıkar kalpaanı”. Kıza da deer: “Çöz çemberini”. Kız çözeer: karannıkmış, aydınnık olmuş. O padişahın oolu açan gider da bakayor, baksa, uşaklar onun, çıkarayor ordan karıyı, getirer o çingenä babusunu da baalayor iki beegirin kuyruuna da kolverer beegirleri.

KENDİ KIZINI ÖLDÜRÄN BABU

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir däduylan bir babu, ama onnarın ikinciliktäymiş işleri. Babunun varmış bir kızı, dädunun da varmış bir kızı. Şindi babu çok görümüş dädunun kızını da hep därmiş däduya: “Kaybet bu kızı”. Ama dädunun kızı işleyänmiş, ama babunun kızı hayırsızın birisiymiş. Şindi dädu yok näpsın, alayor kızı da götürer daa içinä da brayor orada, da geler yevä. Kızsaydı daa içindä, bulayor bir bordey, yakayor ateşi kız, yapayor kendinä imää. Bir da sıçan çıkayor duvardan da deerkıza: “Doyur beni, mari kaku, günün biri lääzım olurum”. Doyurayor kız sıçanı. Sıçan gidip varayor. Kız iyer yekmek da yatayor uyumaa. Gecenin bir vakıdı geler ayı da deer kıza: “Mari kız, oynaylım körçepiş. Na sana bu çanı, sän kaç, bän da araycam seni”. Ayı baalayor gözlerni, kız da alayor çanı. O sıçan da geler kıza da deer: “Ver bana çanı da sän git ta otur soba üstündä, bän ayılan oynacäm körçepiş”. Kız oturayor sobaya, ayı da därmiş kıza: “Hadi, başla çanı çekmää”. Sıçan başlayor kaçmaa, kualayor, kualayor bir türlü tutamayor. Ayı da yorulmuş da demiş kıza: “İsläh körçepiş oynayorsın”. Ayı sabaası gideyor da kıza getirer bir sürü hergelä hem bir sandık ruba. Şindi babu da deer däduya: “Git kızının kemiklerni getir yevä da gömelim”. Dädu koşayor taligayı da gider. Açan yetişer daa içinä, baksa, bir sürü hergelä var. Hergeleci deer däduya: “Bey dädu, bän seni düündän beri bekleerim”. Dädu alayor kızını, hergeleciyi da haydayorlar hergeleyi. Yetişeyorlar yevä. Şindi babu däduya raat vermeyor: “Götür benim kızımı da benim kızım da kazansın”. Dädu götürer babunun kızını da brayor daa içindä. Kız gider bordeya. Geler ayı da deer kıza: “Hadi oynaylım körçepiş”. Kız deer: “Bän bilmeerim oynamaa”. O da deer: “Bän seni yüredirim”. Verer kıza çanı, kız başlayor çannan kaçmaa, ayı da başlayor kızı yöldürmää, sevinmeliktän tuttu deyi kızı. Açan bakayor kıza, kız yölü. Ayı gider daa içinä. Şindi babu yüfkesindän kendini paralayor. Ondan sora dädu yeverer kızını, yapayor bir büük düün da beni da çırayor. Ama benim vakıdım yoktu düünä gitmää, dädu küstüydü bana, gitmedim düünä deyi.

ÇÖZÜLMÄZ DAAVALAR

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

İki adam gitmişlär alış-veriş yapmaa. Yolda gidärkän, gitmişlär bir babuya, da o babuda gecelemişlär. Sabahleyin pişirtmişlär babuya dört yımırta, imişlär da babuya ödämedän yımırtaları gitmişlär. Yımırtaların paası sekiz kopeykaymış. O adamnar da başlamışlar alış-veriş sekiz kopeykadan o babunun kısmetinä, ani yıkram etmiş onnarı. İrmi yıl oluncasına, onnar kazanmışlar sekiz kopeykadan sekizüz karbona. Da gelmişlär o babuya yımırtaların parasını ödemää. Babu üürenmiş, nası iş olduunu, aalaşmış o iki adam için sultana daava etmää da istemiş onnardan zarar ettii parasını. “Her bän sizä pişirmeyäydim o dört yımırtayı, o yımırtalardan çıkaceydı dört piliç. Her bir piliç yımırtlayaceydı irmişär yımırta. O yımırtaların piliçleri da yımırtlayaceydılar irmişär yımırta, taa ileri dooru”. Vardı bir şiret adam, adı Nastradindi. Yollamışlar onu çaarsınnar, görsün bu işlerin daavasını. Nastradin getirmiş bir büük çüven, koymuş onun içinä booday, da başlamış pişirmää. Çok vakıt kaynatmış o boodayı, sora yollamış o adamnarı, eksinnär o boodayı. Sormuşlar ona: “Acaba büüyär mi bu pişmiş booday?” O da demiş onnara: “Sanki olmuş mu bölä iş, pişmiş yımırtadan çıksın piliç? Alın, - dedi boyarlara, - paranızı, ama babuya bişeycik vermeyin”.

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Toplanmışlar dört mujık: olmuşlar kafadar: gideceklär panayıra. Birinin varmış bir kısıraa: birinin varmış bir taligası: birinin da varmış hamudu: birinin da varmış bir iiri aacı. Toplanmışlar, koşmuşlar bir taliga dört kişi, giderlär. Bir gün gitmişlär, avşam olmuş. Kalmışlar kırda, yatmışlar uyumaa. O gecä kulunêr o kısırak. Biri därmiş: “Kuli kısıraan”, biri därmiş: “Kuli taliganın”, biri därmiş: “Kuli hamudun”, biri da därmiş: “Yok, kuli iiri aaçın”. Kısıraan saabisi demiş: “Hadi gidelim kadıya, ne därsa, o olacek”. Gitmişlär bunnar. Kadı demiş: “Koy sän orayı kısıraa, koy sän da taligayı, koy sän da orayı hamudu, koy sän da iiri aacı, da kolvereyim kuliyi, da kuli nereyi gidärsa, onun olacek”. Kuliyi kolverdiynän, gitmiş dooru kısıraa. Almış adam kuliyi da gitmiş. Öbürlär kalmış etiklerinnän.

DÜNÜRCÜLÜKTÄ YUVANA YARDIMCILARI

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış bir babunun oolu. Deer anasına: “Yap bana bir pita da bän gidecäm kısmetimi aramaa”. Sanki kendinä karı araycek. Anası yapayor pita, o koyêr torbasına da çekeder gitmää. Çok mu gitmiş, az mı gitmiş, bulayor bir adam iki muntä mamaliga iyirmiş da hep därmiş: “Doyamaycam”. O çocuun adıymış Yuvan. Yuvan da deer ona: “Olmamısın bana bir kafadar hem düüncü?” O da deer: “Olurum”. Çekederlär bunnar ikisi gitmää, bulayorlar bir adam, doksan-dokuz kürk giimiş da hem da doksan-dokuz stıncın odun dolayanda yanarmış, da genä baarımış: “Dondum”. Yuvan deer o adama: “Olmamısın bana bir düüncü?” O da deer: “Olurum”. Çekederlar üçü gitmää. Gidärkän bulayorlar bir adam bıyıklarınnan tıynak tutmuş denizi da su akarmış aazına da baarımış: “Susadım”. Yuvan deer ona: “Olmamısın bana bir düüncü?” O da deer: “Olurum”. Bunnar şindi dört kişi olayor. (...)
Çekederlar bunnar gitmää, etişerlär bir babuya. O babunun varmış bir gözäl kızı. Da Yuvan isteer babunun kızını almaa karı erinä deyi. Babu da deer Yuvana: “Bendä var bir soba, yanayor kırk gün. Girisän o sobanın içinä düüncülerinnän, da bir horu oynarsan orada, ozaman verim kızımı. Ama her girmäsän kelleni alırım”. Yuvan çıkayor dışarı, kahırlanarak da deer dünürcülerä: “Babu dedi şutakım, butakım...” O, ani doksan dokuz kürk giimiş, deer Yuvana: “Korkma, kolaydır iş”. Açan gider da üfleer soba içinä, bir karış kraa düşeyor. Sabahlen babu deer kızına: “Git, kızım, da bak”. Açan kız gider, baksa, hepsi horu oynayorlar soba içindä. Şindi Yuvan genä gider babuya da deer: “Babo, ver kızını”. Babu da deer Yuvana: “Verim, ama var bendä dokuzüz ekmek, ekmeklär birär demirli undan. İyärsan o ekmekleri bu gecä düüncülerinnän, ozaman veririm kızımı”. Yuvan çıkayor dışarı, söleer. Ani iki muntä mamaliga aazında varmış, o deer: “Korkma, iş kolay”. Paysınayor imää o ekmekleri da iyer hepsini. Yuvan sabaası gider genä babuya da deer: “Babo, ver kızını”. Babu deer: “Veririm, ama var bendä dokuzüz fıçı şarap. İçärsanız onnarı bu gecä, veririm kızımı”. Yuvan çıkayor dışarı da söleer. Ani bıyıklarınnan denizdä tıynak tutmuş, o da deer: “Kolaydır iş”. Paysınayor içmää fıçıları vranasından da çamurlarnı da içeyor. Yuvan genä gider babuya da deer: “Babo, ver kızını”. (...)
Ozaman babu Yuvana kızını verer.

GEBOZ ALÊR ZMEYLERDÄN ÇALINMA BEYGİRLERİ

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıtta bir padişaa. O padişahın varmış üç oolu. O padişahtan sa hepsi zmeylär korkarmış, da o padişaa ecel edip, öler. Oolları götürerlar bobasını gömmää. Bir da beegir varmış o padişahın, güüsündä gün varmış. Oolları açan götürerlar gömmää bobasını, zmeylär gelip ta, çalayorlar o beegiri. Açan oolları geleyorlar evä, beegiri bulmayorlar evdä. Hem küçük kardaşları deer agalarna: “Agalar, hadi gidelim da bobamızın beegirlerni aaraylım”. Bunnar çekederlar gitmää. Çok mu gitmişlär, az mı gitmişlär, etişmişlär zmeylerin kurtälarna. Hem küçük kardaşının adı Gebozmuş. Şindi onnara, avşam olayor orda, agaları gereyorlar kurtänın içindä yatmaa. Geboz da gider damın tavanında yatayor. Gecenin bir vakıdı geler hem büük zmey bir kara beegirlän. Da o beegir istemäzmiş dama girmää. Zmey därmiş beegirä: “Neiçin sän girmersin dam içinä, o padişaa ölü, ani biz korkardık?” Geboz da demiş tavandan: “O öldüsä, onun oolu burada”. Zmey korkudan sıçmış çaaşırlarna. Geboz iner erä, baalayor beegiri dama. Zmey deer Geboza: “Nerdä istersin güreşmää?” Geboz da deer: “Bän isteerim taş üstündä güreşmää”. Bunnar giderlar taş üstündä güreşmää. Geboz keser zmeyin kafasını, gider tavana da yatayor. Sabaa karşı geler ortanca zmey. Onun da beegiri girmäzmiş dama. “Hay köpeklär isin kafanı, neiçin sän girmersin dama, padişaa, ani biz korkardık öldü”. Geboz da demiş tavandan: “O öldüsa, onun oolu burada”. Zmey korkudan çaaşırlarna sıçmış. İner Geboz erä, baalayor beegiri dama, keser zmeyin kafasını, piner genä damın tavana da yatayor. Dan eri aarıkan geler hen küçük zmey bobalarnın beegirinnän, ani güüsündä gün varmış. Taa dama yaklaştıynan, beegir kişnemiş. Zmey üfkelener beegirä da deer: “Gargalar isin senin kafanı, sansın senin padişahın burda öldü?” Geboz da deer: “O öldüsä, onun oolu burada”. Geboz iner erä, baalayor beegiri dama. Çıkayorlar dışarı çekederlar güreşmää. Üç gün üç ta gecä düüşer-lar. Kılıçları tutuşayor da yok nicäl biri birini kessinär. Bir da garga onnarın yanında uçarmış. Zmey deer o gargaya: “Gel sündür benim kılıcımın ateşini da veriim sana üçüz yıllık ömür”. Geboz da deer: “Sündür benim kılıcımın ateşini, verecäm sana üç zmey leşi iyäsin”. Garga sündürer Gebozun kılıcının ateşini da Geboz keser zmeyin kafasını da verer gargaya üç zmey isin da gider kaldırayor agalarnı, verer agalarna o iki beegiri, kendi da alayor bobasın beegirni da gidip varayorlar evä.

AYININ HEM POPAZIN OOLU

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış bir popaz da o popaz ekmiş merasında papşoy. Tutmuş popaz bir adam, papşoyları beklesin, gitmiş adam beklemää papşoyları, başlamış papşoylar fışırdamaa. Braamış adam, gitmiş popaza demiş: “Bekleyämey-cäm”. Popaz tutmuş başka bir adam. O da gitmiş beklemää, ona da başlamış fışırdamaa. O da braamış, gitmiş popaza demiş: “Bekleyämeycäm”. Gitmiş popaz kendi beklemää. Gecenin bir vakıdı çıkmış bir ayı, tutmuş popazı, sürümüş deliinä. O ayı dişiymiş. Popaznan ayı yapmışlar bir çocuk. Popaznan çocuk durumuşlar delik içindä, ayı da gidärmiş avlanmaa. Gitti zaman koyarmış deliin aazına bir büük taş. Çocuk başlamış büümää, popaz da deer çocaa: “Nası yapsak ta çıkalım burdan, da gör nicä yaşamak”. Çocuk itirmiş taşı, taş erindän diişilmiş. Auşamneyin gelmiş ayı, baksa, taş erindän diişilmiş. Ertesi günü genä koymuş taşı, gitmiş avlanmaa. Çocuk genä denemiş kendini, itirmiş taşı, taş bir yanna gitmiş. Gelmiş ayı auşamneyin, baksa, taş bir yanda durayor. Girmiş, emzirmiş çocuu. Sabaası genä gitmiş avlanmaa. Çocuk itirmiş taşı, taş bir tarafa cingilmiş. Çıkmışlar deliktän popaznan ikisi, başlamışlar kaçmaa. Geler ayı, baksa, onnar yok, takışmış aartlarna, etişmiş onnarı. Çocuk tutmuş ayıyı, öldürmüş. Gider popaz çocuknan evä gecä, urmuş popaz pençereyä. Popadiyka demiş: “Kimsin sän?” Popaz demiş: “Bänim”. Açmış popadiyka kapuyu, baksa, popaz kalmış çıplak, giinmiş popaz. Popaz demiş popadiyaya: “Benim var bir da çocuum, ver ona da bir kat ruba”. Giidirmişlär çocuu. O çocuun beldän aşası ayıymış, yukarsı adammış. Popadiya esap almış, başlamış popaza demää: “Kaybet çocuu, bän korkayorum ondan”. Popaz başlamış düşünmää, nası kaybetsin onu. Kazdırmış bir punar, koymuş çocuu taşlasın punarı. İkiüz kişi da koymuş taşlasınnar çocuk üstünä, çocuk bir elinnän taşlarmış, bir elinnän da kalan taşları dışarı atarmış.Öldürämemiş popaz çocuu punarda, yollamış popaz çocuu daaya dört öküznän aaç kesmää, da isin onu orda ayılar. Koşmuş çocuk dört öküz da gitmiş daaya, kolvermiş öküzleri, başlamış kesmää. Gelmiş iki ayı imişlär öküzlerni ikisini. Tutmuş ayıları baalamış çıvgar başına, genä kesärmiş. Geler iki canavar iyerlär öbür öküzleri da. O tutmuş onnarı da baalamış arış başına, kesmiş, ükletmiş adık çok, koşmuş ayıları dibä, cänavarları ileri, çeketmiş. Çıkmış daa içindän, etişmiş bir köprüya. O köprüdä da varmış iki şeytan, biri demiş: “Bän ürküdecäm bunun öküzlerni da kırdıracam arabasının dingilini”. Çıkmış, ürkütmüş, kırdırmış dingili. Tutmuş çocuk şeytanı, koymuş onu tutsun dingili evädak. O haydarmış, şeytannar da tutarmış dingili, etişmiş evä. Barmış çocuk: “Açın tokadı”. Popadiya demiş: “Şeytan açsın sana tokadı”. O da demiş: “Şeytanın işi var, dingili tutayor”. Açmış kendi tokadı, girmiş aula. Popaznan popadiya açan görmüşlär ayıları, korkmuşlar. Çocuk almış öküzleri, baalamış dama. Popaznan popadiya aalarmışlar: “Nası kurtulalım?” Yollamışlar onu, gitsin şeytan dermennerindä, un üüytsün. Koymuşlar çuvallara kül da şeytannar onu kaybetsin. Koşmuş ayıları, gitmiş dermenä. Şeytannar, açan görmüşlär onu, korkmuşlar da demişlär: “Ne iş bu geler bizä?” Etişmiş dermenä. Dermen düzgün diilmiş, paysınayor düümää şeytannarı. Onnar da başlayorlar düzmää dermeni, kimisi kayaları dişärmiş, kimisi kanatları koyarmış. Çabucak düzmüşlär, atmışlar sepedä, baksalar, onnar kül da demişlär: “Nası un yapalım sana, sän kül getirmişin bizä?” O da demiş: “Nası kül, bän booday getirdim”. Paysınayor onnarı düümää harapniknän. Onnar da korkudan kendi boodaylarıdan yapmışlar nişasta unu, doldurmuşlar çuvallarnı, koymuşlar kazık üstünä. Koymuş çocuk, gelmiş evä. Açan bakayorlar, çuvallarda pikluyut unu.

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir çengenäylän bir adam da onnar ikisi pek islää yaşarmışlar. Şindi onnar lafetmişlär keseceklär bir potmar.
O adam demiş çingeneyä: “Angımız ne düş görüsaydı, o iyecek potmarı”.
Şindi keserlär potmarı, yatayorlar o gecä, potmarı da atayorlar fırına. Adam kalkayor, da iyer o potmarı, çingenä sa uyurmuş. Şindi adam genä yatmış uyumaa, çingenä hep uyurmuş.
Şindi çingenä kalkmış sabahlen da çingenä demiş adama: “Bän gördüm bir büük düş”. Adam da demiş: “Ne düş gördün?”
Çingenä da demiş: “Bir büük merdiven yaptım da çıktım çak gökä, da Allahlan Allahka ekmek iyirdilär, da beni da teklif ettilär, da bän istämedim”.
Adam da demiş: “Bän da gördüm, ani seni teklif ettilär, bän da kalktım da idim potmarı. Kendi-kendimä dedim: “Çingenä şindi tok olmalı. İdim da genä yattım”. Çingenenin sa barsakları guruldarmış aaç.

KAAVİ ADAM, KÜÇÜK ADAM HEM HIRSIZLAR

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir adam kiracılık edärmiş. Bir kerä ükletmiş taligasını da çeketmiş yola. Gidärkän, battırmış bir deredä taligayı da beegirlär çıkaramamış. O da kolvermiş beegirleri, brakayor onnarı da tutayor oktan, da çıkarayor ellän kenara taligayı. Komuşusu da koymuş neetinä çalsın onun beegirlerni, görer, ani o deredän geçecek. Da açan battırayor o erif taligayı, görer, ani onda kuvet çok.
Gider yanına da deer ona: “Ne buuşêrsın, ha gel, gidelim benimnän bireri”. Çekederlar gitmää bir daa içinä. Dayın içi da çotmaklıkmış da yok nası taliga örüsün.
Da deer o kiracı: “Na beegirleri da bän alayım taligayı kafama”. Koyêr taligayı kafasına da giderlär. Gidärkän, yolca bulayorlar iki boyar ölü, alayor onnarı da yattırayor taliga içinä da etişerlär bir bordeya. O bordeydä da kırk kişi hırsız varmış pay etmişlär kırk fes altın da oturarmışlar ateş başında.
Onnar girdiynän, demişlär: “Kabul edin bizi bu gecä kalalım burda, zere para var üstümüzdä, sattık sürek”.
Onnar da demişlär: “Kabul edäris”. Da därmişlär biri-birinä, ani gidecez gezmää, ayaamıza geldi para. Geldilär o öbürlär da, oturmuşlar ateş başında.
O küçük adam demiş o kaavi adama: “Acıkmadın mı?” O da demiş: “Acıktım”.
Küçük adam demiş: “Git getir taligadan bir balık da pişirelim da iyelim”. O da gider, da saplayor bir kazıklan o ölüyü. Başlamışlar onu ateştä kızartmaa.
Hırsızlar da şaşmışlar da korkmuşlar: “Balık erinä adam pişirmişlär”.
Pişmää başladıynan o küçüü demiş: “Ya bakalım pişmemiş mi?”
Almış, dalamış bir kerä da demiş: “Bu kokmuş, getir başka”.
Getirmiş başka, onu da pişirmiş, genä bakmış da demiş: “Bu da kokmuş”.
O küçük adam da urmuş yanıı erä da demiş: “Ya tut bir taazesini da pişirelim”.
O hırsızlar da kaçan kaçanın olmuş.
Da demiş o küçüü: “Gel burayı, te burda var kırk fes altın”.
Da demiş: “Sendä bukadar kuvet varmış da buuşurdun kiracılıklan yaşamaa”. Payetmişlär altınnarı da küçük ta demiş: “Git, ta te şindi yaşa”.

AGASINI ÖLDÜRMÄK İSTEYÄN KIZ

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış iki kardaş, biri çocuk, biri kız. Giderlar ikisi bir pustiyalıkta yaşamaa. Yapayorlar bir bordey, yaşarmışlar ikisi. Kız oturumuş bordeydä, agası gidärmiş avlanmaa. Bir gün gitmiş uzak, da gecelemiş kırda. Gelmiş kıza bir dev adamı, da yatayor onunnan o gecä.
Da demiş dev kıza: “Ha öldürelim senin aganı da ikimiz yaşaylım”.
Kız demiş: “Nası öldürelim onu, o pek kaavi?”
Dev demiş: “Hasta et kendini da de ona, olsa canavar südü, alışacan”.
Dev gitmiş, gelmiş kardaşı, bulmuş kızı hasta, sormuş kızkardaşına: “Ne canın isteer?” O da demiş: “Olsa canavar südü, içeyim, sansın alışacam”.
Almış kardaşı tüfeeni, bir da şişä, da gitmiş, nerdä canavarın yavruları durudu. He-nez da gelmiş ta canavar yavrularnı emzirmää. Kurulmuş Yuvan urmaa canavarı.
Canavar demiş: “Ne istärsän, verim sana, salt öldürmä beni”.
O da demiş: “Biraz süt ver bana”. Gitmiş Yuvan, almış bir az süt, vermiş canavar bir da pali ona. Gitmiş kızkardaşına da vermiş südü. Kızkardaşı almış südü, saklı dökmüş erä. Gider Yuvan genä avlanmaa.
Geler dev, sorayor kıza: “Nası, geldi mi canavardan?”
Demiş: “Geldi”.
O dev demiş: “Yolla onu, gitsin, aslan südü getirsin da paralasın onu aslan”.
Gelmiş Yuvan, kız genä demiş Yuvana: “Git kardaşım da getir bana aslan südü”. Almış Yuvan tüfeeni hem şişeyi da gitmiş. Taman gitmiş, aslan henez gelmiş yavrularnı emzirmää. Kurulmuş tüfeknän urmaa.
Aslan demiş: “Ne istärsän verin sana, salt öldürmä beni”.
O da demiş: “Biraz süt ver bana”.
Aslan demiş: “Gel vereyim”. Gitmiş Yuvan, vermiş ona süt, vermiş bir da yavru. Almış Yuvan yavruyu hem südü, gelmiş evä, koymuş yavruyuyöbürün yanına. Südü vermiş kızkardaşına, o da almış südü, dökmüş erä.
Genä gitmiş Yuvan avlanmaa, gelmiş dev da sormuş: “Ödürmemiş mi onu aslan?”
Kız da demiş: “İyecek, onuçun vermiş ona bir da yavru”.
Dev genä demiş: “Yolla onu, gitsin, ayı südü getirsin sana da belkim ayı iyir onu”. Geler avşamneyim Yuvan, kızkardaşı demiş ona: “Git, getir bana ayı südü”.
Gitmiş Yuvan ayı südü getirmää. Açan gitmiş, ayı emzirimiş yavrularnı. Kurulmuş urmaa.
Ayı demiş: “Ne istärsan, verim sana”.
O da demiş: “Biraz süt bana ver”. “Verim – demiş.
Gider, almış süt, ayı vermiş bir da pali. Almış paliyi da geler evä, vermiş südü, baksa, iki dev içerdä lafederlar. Girmiş içeri. Girdiynän içeri, tutmuşlar onu, baalamışlar ellerni aardına. Çıkarmış biri buçaanı kesmää.
O da demiş: “Çıkarın beni dışarı da var bir-iki piidim söleyim”.
Çıkarmışlar onu dışarı. Başlamış baar-maa: “Nä Vedi, nä Avdi, nä Grevan!”
O saat gelmişlär onun o palileri, koparmışlar çatıyı ellerindän da hızlanayorlar devleri, paralamışlar. Brakmış çocuk kızkardaşını da gitmiş nänı gözü görüsa.

ÇOCUK HIRSIZLII ÜÜRENER

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıtta bir dul karı da o karının varmış bir çocuu.
Da o çocuk deer anasına: “Yap bana bir pita da bän gidecäm bu dünnäda, ne zanaat var, üürenmää”.
Anası yapayor pitayı da çocuk gider, üürener hepsini, ne zanaat var bu dünnedä, salt unutmuş üürenmää hırsızlıı. Şindi gider üürenmää hırsızlıı da gidärkan görer bir adam gelirmiş atlı.
Da çocuk deer kendi-kendinä: “Her üürenmiş, olaydım hırsızlıı, te şindi çalardım bu adamdan bu beegiri”.
Şindi adam etişer çocuu da sorayor: “Neyanı gidersin bä çocuk?”
Çocuk ta deer o adama: “Giderim hırsızlıı üürenmää”.
Şindi adam deer çocaa: “Git ta çal te o çobanın rubalarnı her çalarsan, ozaman üürenecän hırsızlıı”.
Şindi çocuk gider çobanın yanına, seläm verer çobana, sora tutuşturayor lülesini da sora o çocuk koyêr çobanın saa yanına bir auç biyazlık, bir auç ta koyêr sol yanına da çekeder gütmää koyunnara dooru hem güdärmiş hem biyazlık ekärmiş yola. Da etişer koyunnara, da paysınayor atmaa seçi koyunnarı batak içinä. Şindi çoban kalkayor gütmää koyunnara, baksa yola, yol döşeli biyazlıklan. Şindi çoban çıkarayor rubalarnı da gider çıkarmaa koyunnarı. Da o çocuk gelip ta alayor çobanın rubalarnı da götürer o adama.
Şindi adam verer o çocaa bir anahtar da deer: “Gidäsin falan boyarın yapısına da o yapı içindä o boyarın haznesi durayor. Açasın bu anahtarlan kapuyu da alasın haznesindän bir kalpak altın”.
Gider o çocuk, da açayor boyarın yapısının kapusunu, da alayor haznesindän bir kalpak altın. Şindi boyar saabası baksa, haznedän alınmış altın. Şindi o boyar yazayor kihada: kim çaldı sa onun haznesindän altın, sadä sölesin, verecek kızını.
Çıkayor o çocuk da deer boyara: “Bän çaldım haznendän altın”.
Şindi boyar, yok nereyä bursun, verer kızını o çocaa.

Aleksandri MAKİDON

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir kral varmış, Filip, çeketmiş cengä gitmää, sımarlamış karısına: “Açan geeri gelecäm, seni uşaksız bulmayım. Her uşaksız bulursam, kafanı kesärim”.
Bir da genä başka kral vardı başka erdä, başka padişahnan cenk edärdi hem o filosofdu hem büücüydi. Oralarda padi-şahları hepsini aaç öldüreceydi, zerem yaamurları çekärdi. Da onun üstünä hepsi kalktı. Da ozaman kalktı, döktü balmumu, baksın, enseycek mi osa enilecek mi. Gördü, ki enilecek.
Ondan sora döktü kapu önündä bir tuçtan stılp patredini da girdi içeri, giindi başka rubaya, da dedi onikillerä: “İhtiyar giderim, genç gelecäm”.
Da aldı yılaçlarını, gitti Filibin memeleketinä hem gezdii erdä, baarıdı: “yılaç alın”. O sa başka erdä gezmedi, salt onun kapusu önündän geçärkan, baarıdı, zerem bilirdi, hani onun uşaa olmayor. Da padişahka çaardı onu içeri, yılaç versin uşak olmak için.
Da o bakmış elinä da demiş padişahkaya: “yapacan sän bir erkek evlat, ama kartaldan peeda olacek; avşama yak mumları da gelecek sana bir kartal, görünecek kafası aslan, kanatları bir altın, biri gümüş da o gelecek büük gürültüynän, da onun gürültüsündän mumlar sünecek, ama korkma. O auşam brakasın kapuları açık. Da o adam olacek da onunnan yat da uşaan olacek”. (o sa kendiydi).
O bilgiç adam almış sırtına bir aslan derisi, da gitmiş padişahkanın odalarna. Baksa, kapular açık. Padişahka durayor çardakta. Girmiş içeri, kapamış kapuları, soyunmuş da yatmış padişahkaynan.
Üç gecä sıra vardı, üç gündän sıra vardı, bakmış kihada bilgiç da demiş padişahkaya: “İçmeyäsin bu günnerdä içki, zerem başlattın çocuu”.
Da gidecä zaman dedi: “Açan uşak duvacek, beni çıır, da bän bakayım planetalara, da isläh planetada duusun”.
Da şarişa yaptı ona ograda içindä bir kuhnä. Vakıt geldi duumaa, çaardı genä onu, da o dedi: “Duurma şindi, zerä saatlar fena”.
Da astı onu ayaklarnı yukarda da açan vakıt geldi, kolverdi onu da dedi: “Duusun şindi. Da bu saatta duuan dünneyi alacek hem adı Aleksandri Makidon olacek”.
Filip ta orda cenktä düş gördü: göktän düştü bir kartal yımırtası yeteenin üstünä da kırıldı da çıktı içindän bir yılan, da dolaştı o kapçıı, da delää girämedi, öldü.
Çaardı Filip Afanasiyi filosofu, dedi: “Bän bir düş gördüm: göktän bir yımırta düştü yeteemin üstünä, da kırıldı. İçindän çıktı bir yılan, da dolaştı kapçıı, da aaza geldiynän, girämedi erinä”.
Da filosof dedi ona: “Ozaman senin bir erkek evladın olmuş, da o dübüdüz dünneyi zap edecek, ama tahtına girämeycek”.
Padişah düüdü bir telegrama evä: “Var mı bendä sevinmelik evdä, osa yok mu?”
Karı düüdü, ani var sevinmelik. Filip ta orda bal yaptı. Tamamladı, cengi bitirdi, geldi evä, gördü, ani var aslı. Aleksandri açan edi yaşındaykan şkolaya gidärdi, bir da uçitilisi vardı evdä, onu osabit üüredirdi. Kursunu bitirdiktän sora, çaardı onu ihtiyar planetaları üüretmää, da üüretti hep-sini.
Üürendi, da dedi çocuk ona: “Sän kendin nezaman ölecän?”
O da dedi: “Bän kendi ecelimdän ölmeyecäm, beni oolum öldürecek”.
O da dedi: “Nezaman sän evlenecän da senin oolun olacek, da büücek, da seni öldürecek”.
Da itirdi onu, düştü kalidordan, da öldü. Kaçarak gitti anasına, söledi: “Bän bir hata yaptım”.
Anası dedi: “Ne hata?” “İhtiyarı, - dedi. - öldürdüm”.
O da dedi: “Bän ona sordum, beni bukadar üürettin, ye sän kendin nedän ölecän, sän lääzım biläsin? O da dedi: zer bilerim, beni oolum öldürecek. Bän da dedim ona: nezaman sän evlenecän da olacek oolun, da büücek, da öldürecek seni, da ittirdim onu, düştü çardaktan da öldü”.
Anası dedi: “Günah yaptın, - dedi. – hakına boban odur”.
Sora büük sıralarnan gömdü onu. Açan oldu Aliksandri onbeş yaşında, hergeledä bir kısırak kullunnadı, yaptı bir kuli bir buynuzlu, üç çetvert buynuzu.
Da hergeleci geldi haberä: “Padişahım, - dedi. – hergeledä bir kısırak yaptı bir kulun, ne minunat, bir buynuznan da yok nası yaklaşmaa”.
Padişah ta dedi: “Getir evä kısıraa”. Şindi getirdi kısıraa, yaptırdı bir demir ograda, da kapadı orayı kulunu kısıraklan. Orda besledi onu, kulun büüncä. Kabaatlıları orayı atardı, o öldürüdü onnarı buynuzlan. Kimseyä da tutulmazdı, vardı bir delik da deliktän buynuzunu çıkarırdı. Aliksandri Makidon da onu sevärdi. Şindi o padişaa (Hülüp) yaptı bir bal. O konuşurkan, Alşeksandri Makidon koydu kantarmayı başına da pindi ona. Ozamandan kimsey ona el koymadı. Tokattan çıkarkan, gördülär, bir taa görmedilär. Pasdişah sımarladı adamlarna, pinsinnär hen islää beegirlerä, gitsinnär onu aaramaa. Çekettilär da gittilär izini buldular da bir çukura etiştilär, on stıncin genişti da onnar çukur içindä aaradılar. O gitmiş, atlamış çukuru. Atladıynan çukuru, gitti başka memlekettä buldu birerdä çark, çevirerlar, dönerlar iitleri. Aleksandri bir kerä çevirdi, çıktı bir harap, kılıçlan kesti onu. Bir kerä taa çevirdi, genä harap çıktı, onu da kesti.

Üçüncü kerä çevirdi, genä harap çıktı, onu da kesti, dedi: “Nereyi gidersin?”
“Seni aaramaa”, - dedilär.
“Neiçin kuvalayorsunuz beni?”
“Lüzgär tutulmaz”.
Geldi evä bobası da aalardı, onikilär da hesaplardılar, bir padişah ayırsınnar, o edämeycek ihtiyar deyi. Aleksandri Makidon da baaladı beygirlerni, da girdi içeri da onnar yukarda konuşurdular. Aleksandri da işitti laflarnı onnarın, aldı skaunu da urdu birisinä, öldürdü hem baardı aslan gibi. Öbürlär da korktular, da atladılar erä. Da atladıynan, taa ikisi öldü. Aldılar o leşleri, mezarlaa gömdü, da ertesi günü yolladı haber o kalan onikileri, gelsinnär padişah ayırmaa. Onnar geldilär, ama tez gelmedilär.

Geldiynän Aleksandri dedi onnara: “Ne gelmeersiniz padişah ayırmaa, bobamız ihtiarladı”.
Onnar da dedi: “Bizim var padişahımız”.
O da dedi: “Kim?”
Dedilär: “Sän genç padişah olacan”.
Tatarlar da kalktı üstünä Filibin, o da yolladı Aleksandriy cengä. Da gitti Aliksandri, nekadar tatarlık vardı, hepsini bozdu, aldı esir. Bir erdä da näända oldu çingenelär, da onların arasından azırdılar kırk kişi hen zengin çingeneleri. Da gelsinnär Filiba da yalvarsınnar, bozmasın onnarın erini deyi, pek fukaarä kaldık. Giidilär yırtık ruba da geldilär Filiba. Filip ta onnara saa olun dedi, koydu onnara masa, doyurdu onnarı. Onnar iirkän, bir da başka kral geldi, ama o çingenelär o krallan lafları birdi.

Filip dedi ona: “Ne geldin?”
O da dedi: “İşittim, ihtiyarlıkta çok hasta yatmışın da geldim dolaşayım seni”.
Büük yıkram yaptı ona Filip da o da Filiba teklif etti: “Buyur sän da bizä, bän da sana yıkram yapayım, bir kerä ölmedän”.
Götürükän, daa içinä girdiynän, çıktı kralın askeri, laflıymışlar, tuttular, baaladılar Filibi, da braktılar baalı. Aleksandriya da telegrama düüdülär, hani bobası filan kral baaladı deyi. Bobasını baaladılar, anasını da aldılar, zerem anası pek gözäldi hem gençti. Aleksandri da işittiynän, geldi, taa erinä etişmedän, etişti onnarı yolda, on bin askernän. Aldı anasını hem onun askerini da getirdi evä. Gitti genä tatarlara cenk etmää, bozdu tatarlıı, beş altı kral oldu, esir alêr, işitti Dariya. O büük padsişahtı hepsinin hepsini topladı. Filip ta öldü. Dariya yolladı Aleksandriya bir adam, gelsin, onu şkola-ya vereyim, da üüredeyim onu, zerem pek genç kaldı.

Da o adam dedi ona: “Dariya teklif eder geläsin üürenmää hem harçları getiräsin”. Hem Dariya ona yolladı bir taligacık, oynasın dedi.
O da çevirdi da sıbıttı onu. “Bän, - dedi. – bölä gezecäm onun merası içindä”. Ama gitti geeri.
Dariya sordu: “Ne gelmedi?” O da söledi olduu gibi, hani dedi ona ne harç verecäm, ne da onu sesleycäm. Dariyanın da pek üfkesi çıktı, yolladı ona bir başka adam bir çuval haşış te onunnan.
Aleksandri dedi: “Ne geldin?”
O da dedi: “Dariya teklif eder harçlar için, her seslemäsän, te bukadar askeri var, seni kaybedecek”.
Aleksandri da dedi: “Aç çuvalı, bakayım ne türlü kuvedi var”. Açtı çuvalı, aldı bir auç haşış, attı aazına, idi.
“Bän, - dedi. – onu te bölä çiineycäm. Ama, - dedi,- bän da kuvedimi göstereyim, yollayım ona, o da isin benim askerimdän. Baksın iyä bilir sa isin. İyämä sa bän onu te bölä iyecäm”.
Yolladı Aleksandri Dariyaya bir demirli kırmızı biber.
O da dedi: “İsin bunnardan bir auç.
“Bän idim, - dedi. – onun baaşışından da ozaman gelsin bendän harç istemää”.
Ondan sora Aleksandri gitti askerinnän da keybetti Dariyayı. Ordan çeketmiş cenk etmää, ilkin türknän cenk yapmış. Türk padişahını enmiş da almış onun kızını, türk padişahını kesmiş kendi elinän. Ordan gitmiş Por padişahına. Paysınmışlar cenk etmää.

Por padişahı demiş: “Dur, ver bana iki günä mühlet”.
O boşlamış. Çeketmişlär genä cengä.
Por padişahı kaavi adammış, görmüş, ani enseyämeycek, demiş Aleksandriya: “Aleksandri! Gel ikimiz düüşelim”.
Çıkayorlar ikisi düüşmää. Annamış Aleksandri, ani Por onu enseyecek, demiş: “Na-sıldı lafımız, asker geeri dursun, ya bak onnar geler”.
Por bakmış aardına, Alek-sandri urmuş kılıçnan, kesmiş kafasını, almış onun padişahlıını da gitmiş ileri. Urmuş bir kumlaa, gecelemiş o kumlukta, da on bin asker taşımış karımcalar deliklerä. Getirmiş saman da yakmış karımcaları. Ordan gider ileri, gecelemiş bir erdä. Orayı da gelmiş bir soy kuş, on bin asker kavramışlar beygirlär üstündän. Kalan askerä baalattı birär demet saz, da genä geldi o kuşlar da o demetleri tutuşturdular, da yandı kanatları, da öldürdü on bin kuş. Da açan çıktı ordan, gitti ileri, gör-dü bir karartı. Etişti orayı, orda vardı bir stılp. O stılpın dolayanı sadä adam kafasıymış hem kemik. Da gitti stılpa, da okudu.

O stılpta yazardı: “Burayı gelän, ileri gitmesin, geeri dönsün”. O da aldı da sardı onu muşmaynan, asker görmesin. Ordan çeketti, gitti bir bayır üstünä. Çıktı, o bayırda vardı yaban adamları, onun on bin askerini öldürmüşlär, çıkarıp daayı köktän da aaçtan urularmış. Sora o da öldürmüş yaban adamlarnı, bakayor bayırın üstündän, görüner bir denizin ötäända bir kara er, da gitmiş orayı. Baksa, orda var bir kalä.
O kaledä varmış oniki kral, kapanmışlar kaleyä da gördüynän onu, demişlär:
“Ne aarayorsın burda, Aleksandri? Sän burayı geldin, ama geeri gitmeycän”.
O da demiş Yontiya padişahına: “Gidecäm”.
Gitti orayı da Yontiya padişahı, dedi: “Yok mu bir kabın, verelim sana su, da yıkan o suynan, altmış yaşında olduynan”.
Almış su da çeketmiş, gitmiş bir kaleyä. O kalä cennetmiş.
Incerlar demiş: “Ne aarayorsun, Aleksandri burada? Burdan buyanı yok nänı gidäsin”.
O da dedi: “Bän bilmeerim, nänı gideyim”.
Incer gösterdi ona, nänı gitsin. Döndü geeri, gitti balıkalrın padişahına da cenk etti balıklarnan. Da tuttu diri balık padişahını, da balıklar hepsi geminin ardına gidärdi, türkü çalarak. Da durdu da onnara padişah koydu. Ordan gitti, çıktı denizdän. Denizin kenarında buldu bir mahra. Da girdi beşüz askernän içinä atlı. Da beygirlär hepsi kısıraktı, kulileri braadı dışanda. Da açan girdi orayı, buldu orda haznä parası. Hepsi hiibä doldurdu, birär da zihir taşı buldular da hepsi aldı birär da koydular süngülerä. Da kulilär kişnemää başladıınan, kısıraklar çıktılar da çekettilär gitmää. Üç sutka gittilär da etiştilär Kırtiyannara, onnar her gün cenk edärdilär. Onnarı da üüretti, nası öldürsünnär turnaları. Ordan gitti bir soy adam bir göznän, bir ayaknan, bir da kolnan. Da tutmuş onnarın padişahını.

Da dedi Aleksandriya onnarın padişahı: “Näpacän bizimnän: bizdä bir ayak, bir göz, bir da kol, ne umut edersin bizdän?”
O da kolvermiş onnarı. Kolverdiynän, demiş birisi: “Ne ahmak padişaa bu adam, o bilsä bizim barsaklarımızda ne var, o salvermeycek”.

Da vardı onun bin aslanı, da kolverdi onnarı, da öldürdü hepsini. Paralattı o aslannara, çıkardı içlerindän almaz taşlarnı. Ordan gider ileri, etişer bir padişahlaa, da gezärkan orda, görmüş bir mahra, aazından tütün çıkarmış.
Demiş Aleksandri: “Bän girecäm, bakayım ne var onun içindä”.
Da girdi. Açan girdi orayı, buldu orda kaynatasını, buldu Por padişanını.
Gördüynän onu, dedilär: “Sända mı girdin burayı Aleksandri?”
O da dedi: “Bän geldim sizi görmää, düşmedim burda sizin gibi zeetlenmää”.

Onnar orda baalı dururlarmış sincirdä, o cendemmiş. Çıkmış ordan, gitmiş kendi erinä. Etiştiynän, kurmuş lagar. Granişayı etiştiynän da yapmış bal. Konuşurkan vermişlär ona otrava. Da ölmüş gelmişkän kendi topraana.

Bir vakıt varmış bir adam fukaaraymış, gider kazanmaa da tutayor onu bir yaamur bir küüdä da o girer bir evin saçaana seperlenmää. Da o evä yakın varmış bir ev, zenginmiş da evin saabi ölmüş.
Haciymış da kalmış karısı ihtiyar, da görer o adamı o evin saçaanda da çarayor onu, da sorayor ona: “Nerdän gelersin?”
O da üfkäynan deer ona: “Cendemdän”.
Karı da deer ona: “Çoktan mı gittin orayı sän?”
“Üç ay oldu”.
“Pı! – deer o karı ona. – bizim Hacı da üç ay oldu öleli. Onu görmedin mi?”
“Nası gömedim? O da orda”.
“Ye nası yapayor orda?”
“Nası! Yapmış kabak kapçıından terezi da alış-veriş yapayor, pek zor”.
Babu deer: “Pıı! Kabak kapçıına mı kaldı, o burda altın terezisinnän satardı. Tez gidecän mi orayı?”
“Te şindi giderim”.
“Dur da yolayım ona biraz altın”.
Da verer ona bir futa altın. Da gider adam.
Avşam üstü geler oolu kırdan, babu çıkayor karşı ooluna da deer: “Oolum, geldi bir adam bizä da dedi, gelmiş cedemdän görüşmää da gidärdi geeri cendemä da verdim ona götürsün bobana biraz altın”.
Oolu da demiş: “Çoktan mı gitti?”
“Temin, - demiş. - gitti”.
Da sormuş angı yolu aldı?
Göstermiş ona yolu, pinmiş beegirä, takışmış aardına, yaklaşmış ona. O da görmüş onu da gitmiş dermenä.
Dermenci savaşarmış dermeni urmaa da deer o gidän adama: “Nası atlı geler senin aardına?”
O da deer: “Padişahtan kihat gelmi, kellerin kafalarnı soysunnar da askerä daul yapaceklar”.
Dermenci o saat girmiş dermen içinä o da kelmiş.
Geler atlı, sorayor: “Görmedin mi bir adam?”
“Gördüm, girdi dermenin içinä”.
“Ya tut bu beegiri bän omu tutayım”.
Gider, urayor kapuya, öbürü da piner beegirä da gider. O kalayor yayan, döner geeri evä.
Da sormuş anası: “Etiştin mi?”
“Etiştim, da verdim beegiri, tez etişsin cendemä”.

DİLBER HEM PADİŞAHIN OOLU

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıt bir däduylan bir babu, varmış onnarın bir kızı hem bir çocuu, kız dünnä gözeliymiş. Dädunun babusu öler, dädu dul kalmış. Şindi dädu genä evlener, alayor bir cadı babusu.
Şindi o babu deer däduya: “Götür da kaybet kızlan çocuu, her kaybetmäsan bän seni braacam”.
Dädunun pek canı acırmış, uşaklarnı kaybetmää, ama babunun hatırından çıkamamış. Şindi dädu koşêr keçiyi taligaya, pindirer kızlan çocuu taligaya da götürer daa içinä. Şindi dädu deer uşaklarna: “Oturun siz burda, bän da gidecäm biraz odun kesmää, ama siz işideceenis nacaan sesini”.
Şindi uşaklar kalmış daa içindä, gideer odun kesmää, ama dädu bir boş susak baalamış bir fidana. Lüzgär salladıkçan, susak yaparmış: “trak, trak”. Uşaklar da sanırmış, bobası odun kesärmiş. Bobaları sa gelmiş evä, uşakları braamış orda. Şindi uşaklar sabahlen kalkmışlar da gitmişlär daa içinä bobasını aaramaa. Gidärkan, onnar görerlar o susaa lüzgäryestikçän, o susak sallanırmış da yaparmış: “tak, trak”. Şindi uşaklar o susaan yanında aalarmışlar hem türkü çalarmışlar da därmişlär:
“Trak, trak susacıım
Bizi kaybedän bobacıım”.
Şindi o uşaklar aalayorlar o susaa da çekederlar evä gelmää.
Gelirkan, çocuk susamış, görmüş bir canavar izindä varmış biraz su da çocuk demiş kakusuna: “Kaku, bän içecäm bu canavar izindän biraz su”.
Kakusu da demiş: “İçmä kardaşım, zerä olursun bir canavar da beni braarsın da gidärsin”.
Çocuk seslemiş kakusunu da içmemiş. Şindi giderlar taa yırak, çocuk su bulamayor, çocuk pek susamış. Bulayorlar bir öküz izindä biraz su.
Çocuk demiş kakusuna: “Kaku, bän içecäm bu öküz izindän biraz su”.
Kakusu da demiş: “İçmä kardaşım, zerä olursun bir öküz da beni braarsın”.
Çocuk seslämemiş da içmiş öküz izindän su da olmuş bir öküz, buynuzları altınmış, tırnakları da gümüşmüş, tüüleri da sırmaymış. Şindi kız baalayor öküzün buynuzlarına bir ip, alayor edeenä da çekeder gitmää. Gidärkan, etişerlar bir punara, o punarın yanında varmış bir kavak aacı.
Şindi öküz deer kıza: “Pin sän bu kavak aacına. (O kavak aacında varmış bir altın sallangaç ta) Bän seni beslärim”.
Oturayor sallangaçta. Şindi padişahın da oolunun olu düşeer o punarın yanından geçmää. Geçärkan, baksa, fidanda bir kız oturayor, ama kız dünnä gözeliymiş.
İner faytondan padişahın oolu da gider kızın yanına da deer kıza: “İn erä, bän seni alacam”.
Kız inmeer. Çok yalvarmış padişahın oolu kıza, kız inmemiş. Şindi padişahın oolu gider evä, alayor ustalarnı, beş kişiymişlär, alayorlar beş nacak da gelerlar kavak aacına. Bir gün, bütün gün keserlar o aacı da kesämemişlär. Avşam olayor, karannık olduynan, o öküz geler kıza, imää getirer. Kız iner erä da iyer ne getirmiş öküz imää. Şindi o öküz tutanayor yaalamaa o kavak aacını, nekadar o ustalar kesmiş o öküz hepsini yalamış, aaç genä bütün olmuş. Kız genä pinmiş kavak aacına, öküz da gitmiş daa içinä. Sabahlen gelsä ustalar hem padişahın oolu, baksalar kavak aacı bütün.
Şindi padişahın oolu kahıra girmiş, pek kahırlanırmış, bir da babu gelmiş ta demiş padişahın ooluna: “Kahırlanma, bän indirim o kızı ordan”.
Padişahın oolu da demiş o babuya: “Her indirisan, bän sana verim büük baaşış”. Padişahın oolu ölä demiş ta gitmiş. Şindi babu alayor bir çüven bir da elek, biraz un, biraz odun da gider o kızın yanına, başlayor unu elemää elään tepesinnän, çüveni da koymuş baş aşaa, sacää da koymuş ayakları yukarı, odunnarı da koymuş dikinä. Da babu aalarmış.
Kız da därmiş: “Ne aalayorsun babu?”
Babu da demiş: “Ne aalamaycam, acıktım da bilmeerim mamaliga yapmaa”.
Da babu deer kıza: “İn ayol da üüret beni, nicäl yapayım mamaliga?” Kız iner erä babuyu üüretmää, babu tutayor kızı. Geler padişahın oolu da alayor kızı, da padişahın oolu yapayor bir büük düün. O düünä bän da gittiydim, altmış fıçı şarap içtik, altmış ta öküz idik. Bän imämişin gör – görmämişin ölä, da geldim evä aaç susuz. Da o öküzü karşı geldim, aalardı kızkardaşını, da bän söledim o öküzä, ani kızkardaşını aldı padişahın oolu. Öküz da gitti orayı.

MİLANNAN MİLİŞ

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt vardı iki gemici, birinin varmış iki gemisi, birinin bir gemisi. O iki gemili olanın karısı pek gözälmiş. İki gemici olanın adı Milan, o bir gemici olan Miliş. Bir gün onnar ikisi lafa oturdular. Da o lafedirkan, Milan üünmüş, ani karısı gözälmiş hem akıllıymış. Miliş demiş: “Bän senin karını aldadırım”.
Milan demiş: “Her sän benim karımı aldadırsan, bän sana verim bu iki gemiyi”.
Miliş ta demiş: “Bän her aldadamasam, verim sana bu gemiyi”.
Gitmiş Miliş kasabaya, bulmuş bir babu da demiş: “Verim sana üz altın, git Milanın karısına, da sölä buluşayım bän onunnan”.
Gitmiş babu, sölemiş karıya, karı hiç yaklaştırmamış, kuumuş babuyu.
Gelmiş babu da demiş: “Yok nicäl gidäsin, yaklaştırmayor, yok nicäl üzünü bilä göräsin”.
Da demiş babu: “Alayım onu da gideyim hamama da orda göreyim, neredä nışanı var”.
Gitmiş babu, almış karıyı, gitmişlär hamama. Görmüş nışannarnı: güüsündä varmış bir çatal başak, götündä da bir kireç gibi, ayaanda da kara nışan.
O sormuş babuya: “Nerdän sän üürendin?”
Sölemiş babu, Miliş almış yazıya da gitmiş gemilerä, göstermiş kihadı, sölemiş aazdan da. Milan teslim etmiş Milişä gemileri da gitmiş evä, kahırlı gezärmiş.
Karı demiş: “Ne kahırlanayorsın?”
O da demiş: “Kihat kabullettim, anam ölmüş, bobam da pek zayıfmış”.
Koymuş neetinä karıyı kessin yolda. Koşmuş taligayı, gitmiş.
Gidärkan düşünmüş ani: “Kesmeycäm, brakarım daa içindä”.
Etişmişlär daaya, kolvermiş taligayı, yatmışlar bir fidan altında. Karı uyumuş, adam koşmuş taligayı, brakmış karıyı uyurkan. Karı, açan kalkmış, kocası yok, çeketmiş gitmää, bulmuş bir yayan yolu, gitmiş o yolca. Gidä, gidä yetişmiş bir çöşmeyä. Orda da varmış bir fidan. Karannık olduyan, pinmiş fidan üstünä. Gecenin bir vakıdı toplaşêr o fidanın dolayanna şeytannar. Büükleri sorarmış angısı ne iitlik yaptı.
Birisi da demiş: “Bän bir erdä baalattım oniki kişi bir köprü yapsınnar, baalandılar, kırk günädän yapaceklar da kaldı üç günneri, onnar işleer, bän gecä yıkayorum. Üç gündän sora asaceklar onnarı”.
Büükleri demiş: “Çalış, çin kabul edecän”.
Biri da demiş: “Bän da girerim padişahın kızının içinä da şişirerim onu”.
Biri da demiş: “Bän da girdim iki gemicinin içinä da birisinin karısı gözäldi, da gitti biri, da yalancılıklan nışannarı üürendi, da getirdi kardaşlıına, da gösterdi nışannarnı, da braadı gemileri ona, da gitti, karısını daa içindä braadı”.
O şeytan kabuletmiş çin. Karı da işitmiş nicäl iş olmuş, inmiş fidandan.
Ama şeytanın biri dediydi: “Bilselär da alsalar bu çöşmedän su, bu fidanın da yapraklarından, da koysunnar o köprünün altına, o köprü birtaa yıkılmaycek”.
Biri da demiş: “Alsalar bu aacın kökündän da kaynatsınnar, da yıkasınnar padişahın kızını, alışacek o saat”.
Aldı karı o fidanın yapraklarından, biraz da su hem bir-iki parça kök da gitti nerdä yapardılar o köprüyü. Adamlar işlärmişlär hem aalarmışlar .
O demiş: “Aalamayın, bän onu yılaçlayım, birta yıkılmaycek”.
Yılaçlamış, köprü başa çıkmış.
Demişlär: “Ne istärsin bizdän baaşış?”
Karı demiş: “Bişey istämeerim sizdän, salt götürün beni padişaa”. Almışlar karıyı, götürmüşlär padişaa. Padişahka da her gün dohtorlar, biri çıkardı, biri giridi.
Karı girdiynän, demiş: “Bän yılaçlayacam senin kızını”.
Padişaa kayıl etmiş. Kaynatmış karı kökleri, yıkamış kızı. Kız o saat alışmış.
Padişaa demiş: “Ne isteycän bendän?”
Karı da demiş: “Ver benim olsun Karaş kasabası”
O kasaba da karının oturduu kasabaymış. Vermiş padişaa bir polk asker da gitmiş. Karı giinmiş padişaa rubasına, da gitmiş evinä, da kocasınnan tanışmış, da giinmiş adam, da bööndä padişahlık eder.

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıtta iki kardaş da çekederlar gitmää kasabaya. Büündäymiş ekmeklär. Küçüü acıkayor da deer agasına: “Ver bana bir parça ekmek”.
Agası da deer: “Çıkarısan gözünü, veririm”.
Küçük kardaşı yok näpsın çıkarayor gözünü da agası vereyor ona bir parça ekmek. Şindi giderlar. Ertesi günü küçük kardaşı genä isteer bir parça ekmek büündän. Deer: “Çıkarasın öbür gözünü da, verecäm sana bir parça ekmek”.
Şindi küçük kardaşı çıkarayor gözünü da büü verer ona ekmek. Şindi büük kardaşı gider kasabaya, küçüü sa kalayor yol üstündä.
Şindi küçüünün yanına geler bir adam da deer ona: “gidäsin nerdä uultu var”.
Çocuk çekeder gitmää. Gidärkan işider uultu. Gidä, gidä bulayor bir çöşmä, o çöşmedä yıkayor gözlerni da açılayor gözleri. Şindi avşam olmuş. O çöşmenin yanında varmış bir fidan da çocuk piner fidanın üstünä da geceler orada. Şindi gecenin bir vakıdı toplanayor şeytannar orayı.
Toplandıktan sora büü sorarmış: “Ne yaptınız büün?”
Biri demiş: “Bän iki parça ekmää çıkarttım birinin gözlerni”.
O çocuk ta seslärmiş fidan üstündä.
Şindi genä büüleri sorarmış öbürnä: “Ne yaptın sän büün?”
O da demiş: “Padişaa kırk yıl oldu yaptırayor bir köprü da o köprüdä kırk kişi işleerlar. Onnar işleerlar gündüz, bän da gecä gidip ta battırayorum köprüyü er içinä”.
Şindi deer o şeytan büüleri: “Her bilsä o padişaa da gelip ta bu çöşmedän alsa su hem bu fidandan bir boşça yaprak da ozaman gitsin o köprü-ya da bu yaprakları diksin köprünün kenarlarna hem bu çöşmenin suyunu serpsin köprü üstünä, da köprü birdän kalkacek yukarı. Ama her bunu yapmasalar, yaarına bitirerlar köprüü da bittirdiktän sora padişaa kesecek o işleyän adamları”.
Biri da deer: “Bän da padişahın kızını doldurdum yaraylan. On yıl oldu, kimsey yılaçlayamayor. Yaarına da her yılaçlayamasalar, avuşamsı kız ölecek. Ama her bilsälär da gelsälär bu çöşmeyä da alsalar bir şişä su hem bu fidandan yaprak, da kızın suratın yıkasınnar suylan da bu yaprakları yapıştırsınnar o yaralarna, da o kız alışacek”.
Şindi horozlar öteer, şeytannar hepsi daalışayorlar. Şindi çocuk iner erä da alayor bir boşça yaprak hem bir şişä su da gider o padişaha, ani kızı hastaymış. O padişaa sa gelenä geçenä sorarmış imdat kızına.
Şindi padişaa sorayor o çocaa: “Bilmeermisin bir yılaç benim kızıma?”
Çocuk ta deer: “Bilerim”.
Şindi padişaa deer: “Her yılaçlarsan, verecäm sana kızımı hem yarım padişahlık”. Çocuk ta deer: “Ko ölä olsun”.
Şindi çocuk gider hastanın yanına, baksa, kız pek hasta, yıkayopr kızı o suylan hem yapıştırayor yaralarna o yaprakları da kızın teni kalayor nicäl üç yaşında uşaan, ölä temis.
Şindi çocuk deer padişaha: “Götür beni o köprüya”.
Çocuk dikeer köprünün üstünä yaprakları hem pufkurayor su da köprü birdän çıkayor yukarı. Şindi padişaa verer çocaa kızını hem yarım padişahlık.
Şindi agası görer kardaşını zengin da deer: “Bän senin gözlerni çıkardım iki dilim ekmää, sän nicäl kazandın bu zenginnii?”
Şindi kardaşı deer: “Bän kazandım, sän da git ta kazan”.

MERCİMEK HEM AGALARI

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıt bir dädu hem bir babu, varmış onnarın iki oolu. Yevermiş dädu oollarnı. Şindi olların uşakları olmuş kalabalık, çifçilik az edärmişlär, dädu babu ihtärlamış.
Şindi dädu deer oollarna: “Oollarım bis bakınamaycez, gidin siz taa ii kazanmaa, bän da burda gelinnärlan hem uşaklarnan kalarım da siz da beş-on para kazanırsınız da bakarsınız hem bizi hem uşaklarnızı”.
Şindi dädunun oolları giderlar. Çok mu gitmişlär, az mı gitmişlär, üç yıl bir güz gitmişlär da kaybelmişlär. Şindi o dädunun, babu sa aar kalmış, da babunun canı mercimek istemiş. Babu söleer däduya, ani mercimek canı isteer. Gider dädu panayıra da satın alayêr üç tenä mercimek, da getirer babuya. Babu iyer o üç tenä mercimekleri da olayor babunun bir çocuu. Vatiz ederlar o çocuu, adını koyêrlar Mercimek. Da o çocuk pek tez büvärmiş bir gündä, bir yaşında uşak kadar. Geçer irmi gün, çocuk olayor irmi yaşında.
Şindi çocuk gidärmiş ahengä siiretmää hem oynamaa da o Mercimeklän çocuklar oynaşırmış da därmişlär: “Senin vardı iki agan da keybeldilär, karıları kaldı hem uşakları”.
Mercimek da demiş: “Görerim, bizdä var iki karı hem var uşakları da, ama bilmeerim kimin”.
Şindi auşam olayor, Mercimek geler evä da sorayor däduya hem babu-ya: “Büün bän gittim ahengä da çocuklar deer bana, varmış benim iki agam da kaybelmişlär. Bän gidecäm aaramaa onnarı”.
Dädu da demiş Mercimää: “Gitmä oolum, zerä sän da kaybelirsin, nicäl agaların kaybeldi”.
Mercimek ta demiş: “Bän kaybelmäm”.
Sabaa olayor, Mercimek gider çingeneyä da deer: “Yapasın bana bir topuz kırk okadan”.
Çingenenin da varmış kırk kalfası, toplayor çingenä kalfalarnı da girişerlar yapmaa topuzu, kırk çokannan düvärmişlär topuzu, kırk gündä bitirmişlär.
Şindi gider Mercimek çingeneyä, alayor topuzunu da geler evä da deer babuya: “Yapasın bana bir pita, ama o pitayı oniki türlü hamurlan yuurasın hem sobayı oniki türlü odunnan yakasın da o pitayı o fırına atasın, da o pita piştiynän, bän gidecäm agalarımı aramaa”.
Şindi pita pişer, Mercimek alayor pitayı torbasına, topuzu asayor kemerinä, kılıcı da alayor elinä, anasınnan bobasınnan prost olayor. Aalayorlar, sızlayorlar. Mercimek çekeder gitmää. Çok mu gitmiş, az mı gitmiş, oniki yılın, oniki güz gitmiş, oniki su geçmiş, oniki daa geçmiş, baksa, onikinci daayın kenarında var bir bordey. Gider o bordeya, baksa, bordeydä iki pençerä var, baksa o pençerelerä iki adam oturayorlar dişlerinnän duvarlardan saçmaa toplayorlar, elleri da aardında baalı sincirlän. O adamlar hem aalayorlar, hem türkü çalayorlar. O türküyü çalardılar, nekadar işittin, şindiyadan.
Şindi Mercimek deer o adamlara: “Ne için siz burada durayorsunus baalı?”
O adamlar sa Mercimän agalarıymış da o adamlar deerlar: “Bizi bir zmey baaladı burayı. Avşama gelecek ta seni da baalaycek”.
Mercemek ta demiş agalarna: “Ye nerdän annayorsunus siz açan zmey geler?”
Agaları da demiş. “Onun var bir topuzu oniki su gelmä hem oniki daa geçmää, ozaman atayor o topuzu da topuz geliyor ileri, bizä haber eder. Ozaman zmeyin anası uyanayor da bizi kölvereyor, da biz birimiz odun yapayorus, birimiz ta su getirer. Zmeyin anası da bir öküz keseyor da biz koyıyoruz kazannara, ateşi yakayorus, da zmeyin anası bizi genä baalayor”.
Mercimek agalarınnan tanışmış, annaşmış, agalarnı kolvermiş, kesmişlär bir öküz, pişirmişlär, sofrayı koymuşlar, oturmuşlar iyip içmää hem güyüu sölemää hem beklärmişlär zmey nezaman gelecek. Zmeyin anası da bordeydä uyurmuş, onu kaldırmışlar. Birdä, baksalar, fidannarın yaprakları başlamış silkinmää, da başlamış uuldamaa. Babu uyanmış daayın uultusuna. Mercimek kesmiş babuyu da asmış memelerindän çengelä. Birda baksalar topuz gelmiş, girmiş içeri. Alayor Mercimek zmeyin topuzunu da atayor geri. Topuz zmeyi karşılamış yolda, geçmiş yanından kırk su, kırk ta daa aşırı gitmiş, kırk stınçin erinä girmiş: ölä kuvet varmış Mercimektä. Zmey korkudan yarı yolda kalmış da düşünmüş, da därmiş: “Gitsäm topuzun ardına, topuz pek yırak giti, evä da gitsäm korkayorum”.
Demiş: “Gidecäm evä”.
Geler zmey evä, evä geldiktän sora, baksa anası kesik memelerindän çengeldä asılı. Öbürleri da konuşayorlar. Zmey korkmuş da bişey dememiş. Çıırayor Mercimek zmeyi ekmek imää. Geler zmey oturayor sofraya. Mercimek ta nekadar kemik çıkarımış hep zmeyin kafasına urumuş kemiklärnan. İyerlar, doyunayorlar, Mercimek keser zmeyi, alayor agalarnı da getirer evä. Dädu babu kardaşlarnın karıları da sevinmişlär, öpüşmüşlär, konuşmuşlar, kırk gün bal yapmışlar, sora da Mercimää evlendirmişlär. Bän da gittiydim düünä, iç içmämisin, gör görmämisin Mercimään düünündä. Da Mercimek ondan kaldı. Masal da bitti.

Altın horoz masalı

Neredesä,
Bir vakıtta varmış,
Bir vakıtta yokmuş.
Pek çok uzak bir memlekettä,
On deniz aşırı bir erdä
Şannı bir ţar yaşarmış,
Onun adı Dadonmuş.
Taa gençliindä durmadan,
Ölümü gözä almadan,
Komşularına o korku saçarak,
Gücendirärmiş onnarı kaçarak.
Ama vakıt geçincä,
Ţar ihtiyarlandıkça,
Dadon cengi zorlan brakmış,
Raatraat yaşamaa istemiş.
Bu sefer komşuları
O Dadon yaşlı ţarı
Raatsız etmää başlamış,
Büük zarar ona yapmış.
Topraklarını korumak için,
Duşman ona saldırmasın için
Ţarın aklına geler
Tutsun sayısız asker.
Nesä,bu koskoça ordu
Koruyamaz olmuş yurdu.
Başkannar her an tetiktä,
Ţarın işisä boklukta.
Duşmanı beklerkän güneydän,
Duşman gelärmiş duudan birdän.
Üfkeli duşmannar istercesinä
Kullanêr dolayı.Sıra gelincä,
Denizdän ansızın çıkêr.
Dadon hünkürhünkür aalêêr.
Uykusuz o heptän kalêr.
İşlär girincä çıkmaza,
Korkusu gelincä buaza,
Ţar yolêêr gelsin haberci
Yardım versin bir fikirci.
2.
Çok vakıt geçmedän,
Hiç haber vermedän
Varêr bir yaşlı fikirci.
Ţar sanmış onu dilenci.
Bir horoz çıkarmış torbadan
Tüüleri hepsici altından.
Bu horozu al,demiş fikirci,
Sana olacek o emin bekçi.
Sän ona inan,
Sän ona inan!
Ölä bir horozçuk
Kanatları boncuk.
O şenşen ötecek,
Seni güldürecek.
Biri sana karşı çıkınca,
O cengä taa hazırlanınca,
Başına bela geleceksä,
Eer birdän kavga çıkacaksa,
Horoz tepesini dikip,
Kanatlarını o gerip,
Hemen ötmää başlayacak,
Seni dä uyandıracak.
Neredän gelirsä duşman,
O yana dönecek birdän.
Ţar fikirciye çok şükür etmiş,
Ona bir kesä altın adamış.
Fikirciye Dadon şölä demiş:
“Hiç unutamam bän seni,
Yaptıın büük hizmetini.
Bundan sora istä bendän
Ne dä istersän istä sän,
Senin sözün
Benim üzüm”.
3.
Horozçuk oturup kukada,
Bakarmış ne olêr sınırda.
Korkunç bir şey kuş görüncä,
Duşman biraz yaklaşınca,
Kuş o tarafa bakarmış,
Çırpınarak da ötärmiş.
Bitkidä horoz baararmış:
“Kukuriguu!”
Bu kuş dilindä demäk:
“Sän işinä islä bak.
Hiçhiç birindän korkma ţar,
Sana kötü yapamazlar”.
Komşular birdän uslanmış,
Cengä girmää artık korkmuş.
Kısaca,birkaç yıl boyunca
Karşı koymuş ţar akıllıca.
4.
Yıllar geçer usluluk içindä,
Horoz uslu oturêr kukada.
Ama ţarı bir gecä yarısı
Kaldırmış ayakses patırdası.
Bakannarın biri kaçarak
Baararmış:”Uyan ţar cabucak,
Halkın bobası olarak,
Kurtar sän onu severäk”.
Dadon tatlıtatlı esnemiş,
Nedän bela çıktı? o sormuş.
Ne var, ne oldu? genä sormuş.
Başkan birdän açıklamış,
Çok düşünmedän eklemiş:
“Horoz barıp çaarêr kukada
Korkunç,gürültükasabada”.
Dadon pençereyi açmış,
Çırpanan horozu görmüş.
Günduusuna kuş bakarak,
İnsan toplansın çaararak.
Ţar Dadon hemen bir izin vermiş:
“Atlılar, cabuk davranın!”demiş.
İnsan gider duşmana karşı,
Büük oolu bu askerin başı.
Horoz cabucak uslanmış,
Gürültü tez sona vermiş,
Dadonsa uykuya dalmış.
5.
Bir hafta geçmiş aradan,
Dodon haber alamadan.
Oldu mu düüş? Olmadı mı düüş?
Ţar Dadon hep bilgisiz kalmış.
Bir gün horoz genä öter,
İnsanı o cengä çaarêr.
Ţar çabuk toplêêr eni asker,
Başına küçük oolu geçer.
Ne dä olmuş
Horoz susmuş.
Taa da bir hafta geçincä,
Genä haber gelmeyincä,
İnsan korkunç durumda,
Horoz öter kukada.
Ţar yola koyêr eni asker,
Onun başına kendi geçer.
Var mı faydası? Bunu bilmeer.
6.
Gecägündüzä bakmadan,
Gücüm kalmadı demedän
Ţar düüş erinä hızlı gider,
Ne mezar taşı,ne dä asker
Erini hiç birerdä görmeer.
Bu bilinmäz iş,ţar sölener.
Ama sekiz gün hep yol alınca,
Askerlär büük bayıra varınca,
Ţar görmüş bürükçük bir çadır,
İçindä acaba kim vardır? ­
Demiş Dadon.
Ţar gider çadıra kaçarak,
Oldukça sersem dä bakarak.
Her tarafta kokunç sessizlik,
Dar bir erdä askeri ezik.
Başka tarafa bakınca,
Gözlerini ii açınca,
Dadon taa korkunç bir şey görmüş:
Oolları orda veşnik yatmış
Onnar kılıçtan geçirilmiş.
Biraz taa ötedä,
Bir eşil çayırda
Oolların atları kaçınêr,
Al kanı alan otu çineer.
Ţar Dadon ulumaa başlamış.
“Aslan evlatlarım! o demiş,
Duşmanın tuzaana siz düştünüz,
Bansä geldim ölümlän üzbeüz”.
Açan askerlär dä ulumuş,
A bayırlar aaraar inlemiş,
Birdän çadır kapusu açılmış,
Eşiktä gözäl bir kız görünmüş.
Bu dilber ţar kızıymış
Gözälin gözäliymiş.
Şamahan ţarın bu kızı
Tıpkı bir çoban yıldızı
Gibi parlayınca,bölä
Yaşlıbaşlı Dadon bilä
Şaşırmış, dilini birdän ütmuş,
Olların ölmesini unutmuş.
Kız gülär bir üzlän bakarak,
Saygı ona göstereräk,
Elindän onu tutarak,
Ţarı çadırına götürmüş,
Ekmek imää onu oturtmuş.
Zengin bir sofra hazırlanmış,
Ţar çok içerek,sarhoş olmuş.
Unutarak her bir şeyi,
Orda geçirmiş geceyi.
Ertesi gün uyanınca,
Enidän içmiş kanınca.
Bütün bir hafta gecägündüz
Dadonu büülemiş dilber kız.
7.
Vakıt gelmiş ţar geri dönsün,
Askerleri dä bilä gelsin.
Dilber kızı yanına almış,
Evä onnar barabar varmış.
Yola atılınca,çok laf çıkmış
Doorusu da,yalanı da varmış.
Halk dökülmüş yollara,
“Hoş geldin!”demiş ţara.
Gözäl bir fayton
Seçmiş ţar Dadon.
Genç karısını o pindirmiş,
Baş kasabaya onnar girmiş.
Deniz kadar büük kalabalık
Halk kaçêr vermedän aralık.
Hızlı ileri gider fayton,
İnsana selam vereer Dadon.
Ţar pek hoşhoş oturduu erdän
Görer o fikirciyi birdän:
Saçları kuu gibi biaz,
Kalpaa da olmuş biaz.
“Bobam,çok seläm sana”.
Sölä,ne geldin bana?”
Cuvap olarak adam demiş:
“Zamanı geldisän dä ödeş!”
Yaşlı sözünü kesmeyeräk,
Ţarın gözlerinä bakarak
Demiş:”Hizmet için adadın,
Ne istärsäm yapacan dedin.
Baaşla sän bana bu kızı,
Şenşen geçireyim yazı”.
Ţar üfkedän şaşbeş kalmış,
“Çıldırdın mı adam?” demiş,
Şeytan mı içinä girmiş?
Aklın mı heptän silinmiş?
Laf söledin düşünmedän,
Sakat kaldın kafadan sän.
Ţardan bu kızı istemäk
Bilermisin sän ne demäk?
Adamaktan atılmam,
Sözümdän da vazgeçmäm.
Ama bak, her şeyin sonu var.
“Neyä sana bu kız? sormuş ţar.
Sözüm sözdür,istä bendän
Ne istärsän çekinmedän.
Altın istä kesäkesä
Ţarlıın yarısını bilä.
İstä bir ürük ţarlık atı,
Yoksa bir üüsek boyar sanı”.
Ţar almış sert bir karşılık:
“Sendä kalsın bütün ţarlık,
Kızı,kızı tez ver sän bana,
Yoksa işlär gidär tersinä”.
Ţar kaşlarını çatıp,
Adama kinli bakıp,
Demiş:”Bakêrım girginsin,
Kızı düşündä görürsün.
Taa saakan çekil bir tarafa
Günahker.Kaldırma sän kafa.
Akıl vermä sän bana,
Yok ol,git,deerim sana”.
İhtiyar aazını açınca,
Laf sölesin o isteyincä,
Ţar annısına topuz atmış,
Fikirciyi erlän bir yapmış.
Halk haberi almış açan,
Sarsılmış kalmış o insan.
Kızın aamak gülüşü çıkmış,
Günaadan o hiçhiç korkmamış,
Sadä haha,hihi,hu demiş,
Evelki sözü kız unutmuş:
Gülmä komşuna,
Gelir başına.
Ţar sıkıntıya düşmüşsä dä,
Kıza bit gülüş vermiş yolda.
Fayton kasabaya girerkän,
İşidilmiş kuş sesi birdän.
İnsanın göz önündä
Uslu duran kukada
Horoz pek hızlı uçup,
Faytona dooru gidip,
Ţarın tepesinä o konmuş,
Silkinip, onu gagalamış.
Göklerä çıkıvermiş kuş,
Dadonsa faytondan düşmüş,
Sadä bir keret “of” demiş,
Allaha canını vermiş.
Ţariţa ansızın yok olmuş,
Sansın dünnaada yaşamamış.
Bu uydurma bir masal,
Sän,oglan,ondan ders al!

Rusçadan çevirdi Büükelçi (Posol) Todur Angeli
iyül-avgust 2007